ధర్మం అన్నిటికంటే గొప్పది

ధర్మంబొనరగనొసగెడి
శర్మంబత్యల్పమైన శాస్వతమౌనీ
మర్మంబెరుగని మానవ
కర్మంబత్యల్పమౌను కనుగొన శాస్త్రీ

కొన్ని పదాలకు అర్థాలు:
--
ధర్మం = నీతి
ఒనరగ = తగురీతిలో, రాజసంగ
శర్మం = ఆనందం, సుఖం
మర్మం = ముఖ్యమైన విషయం
కర్మం = పనులు
అల్పము = చిన్నది, నీచమైనది (నానార్థాలు)

పొగడ్తను మించిన కానుక ఉండదు

దానవపాలుని గుణముల
గానము గావించె హరియె ఘనముగ వటుడై
దానము దాత యశోరస
పానముజే సులభమగును పాత్రు(కు శాస్త్రీ

కొన్ని పదాలకు అర్థాలు:
--
దానవపాలుడు = రాక్షసరాజు (బలి చక్రవర్తి)
వటుడు = బ్రహ్మచారి
యశోరసపానము = పొగుడుట
పాత్రుడు = అర్హుడు

ధృతరాష్ట్ర ప్రేమ

గొప్పగ నిను పొగుడుచు నీ
తప్పెరిగియుజెప్పకుండ దాచెడి బంధుల్
గప్పుటచే వచ్చెడియా
ముప్పును గమనించలేని మూర్ఖులు శాస్త్రీ

పరదూషణ - అన్నిటికంటే సులువైన పని

హరనామము జపియించుచు
పరులను దూషించువాడు పశుపతి గుణముల్
పరికించక, జీవులలో
పరమాత్మను కాంచలేని పశువుర శాస్త్రీ

కొన్ని పదలకు అర్థాలు:
--
పశుపతి = శివుడు
పరికించు = పరిశీలించు, గమనించు, అర్థము చేసుకొనుటకు ప్రయత్నించు
కాంచు = చూచు

భావము:
--
మనిషికి జంతువుకు తేడా పరమాత్మను గురించిన తెలుసుకోగల శక్తి. పరమాత్ముడు ఈ విశ్వమంతా ఉన్నాడు. ఈ విషయాన్ని మరిచి పరులలో తప్పులను వెదకుచూ కామక్రోధలోభమోహమదమాత్సర్యాలకు లోనై ఉండే వారికీ పశువులకీ పెద్ద తేడా లేదు.

ధనమదాంధుడు నపుంశకుడు

మేదిని యే వొక్కరి సిరి
కాదని తానెరుగలేక కాసులమురిజే
పేదల జూడక తన-పర
భేదము విడలేని లోభి పేడిర శాస్త్రీ

కొన్ని పదాలకు అర్థాలు:
--
మేదిని = భూమి
మురి = గర్వము
జూచు = గౌరవించు
తన-పర-భేదము = లోభము
పేడి = నపుంశకుడు

భావము:
--
ఈ పంచభూతాలలో దేనినీ మనలో ఏ ఒక్కరూ సృష్టించలేదు. ఇది అందరికీ తెలిసిన విషయమే. కానీ కొందరు వారికి పారంపర్యంగానో, స్వార్జితంగానో, దుర్మార్గాలతోనో వచ్చిన సొమ్ము చూసి మదించి - పేదలను చిన్నచూపు చూడటం, వారికి సాయం చెయ్యకపోవడం వంటి లోభాన్ని ప్రదర్శిస్తూ ఉంటారు.

పురుషుడు అనే శబ్దానికి అర్థాలలో ఆత్మ అనేది ఒకటి. అంటే అది భౌతికభావాలకు అతీతమైనది. కానీ లోభులు హీనమైన ధనవాంఛతో పుంసత్వానికి దూరం అవుతారు.

స్నేహం ఒక మానసిక వైద్యం

అరుణుని కిరణాలు దగిలి
కొరనెల తెరలాడు నిశిని కొరతను మరువన్
సరసుని సెరబడి జేతను
కరుగును మనసున నెరకొను కన్నర శాస్త్రీ

కొన్ని పదాలకు అర్థాలు:
--
అరుణుడు = సూర్యుడు
కొరనెల = అర్థచంద్రుడు
తెరలాడు = (ఇక్కడ, చీకటి అనెడి) తెరలో ప్రకాశించు
నిశిని = రాత్రి/చీకటిలో
కొరతను = (వెలుగుయొక్క) లేమిని
సరసుడు = మంచి, చెడు తెలిసిన వ్యక్తి
సెరబడి = స్నేహం
నెరకొను = నిండు
కన్నర = దు:ఖము

మోహము పుట్టే సమయం చెప్పగలమా?

ధరకంపించెడి గడియను
సరగున గుణియింపదగును శాస్త్రము జేతన్
మరులు మదిని గొనెడి గడియ
నెరుగగతరమే త్రికాలవిదుకున్ శాస్త్రీ

కొన్ని పదాలకు అర్థాలు:
--
ధర కంపించు = భూకంపం వచ్చు
సరగున = త్వరగా
గుణియించు = లెక్కించు
శాస్త్రము = విఙానము
మరులు = మోహము
త్రికాలవిదుడు = భూత,భవిష్యత్,వర్తమానకాలములు తెలిసినవాడు